یکی از بحث برانگیز‌ترین مواردی که در آنالیز روغن وجود دارد نحوه نمونه گیری روغن است. آیا شما می‌دانید چگونه و از کجا نمونه روغن بگیرید؟ بهترین محل نمونه گیری روغن کجاست؟ حجم نمونه روغن چقدر باشد؟ ظروف نمونه گیری روغن تا کجا پر شود؟ معیار تمیزی ظرف نمونه گیری چیست؟

در این فیلم رایگان 2 دقیقه ای به تمام این سوالات پاسخ داده خواهد شد.

برای دانلود ویدئو اینجا کلیک کنید

هر آنالیز صحیح روغن با یک نمونه‌گیری خوب، آغاز می‌شود‌. ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﻴﺮى ﺳﺎد‌ه‌ﺗﺮﻳﻦ مرحله اﺟﺮاى برنامه آﻧﺎﻟﻴﺰ روﻏﻦ ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ، وﻟﻰ اﻫﻤﻴﺖ آن ﺑﻪ ﺣﺪى اﺳﺖ ﻛﻪ د‌رﺻﻮرت عدم رﻋﺎﻳﺖ اﺻﻮل ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﻴﺮى، ﻧﺘﺎﻳﺞ آزﻣﺎﻳﺶﻫﺎ ﻓﺎﻗﺪ اﻋﺘﺒﺎر ﻣﻰشوند‌. در آنالیز روغن ﻣﻘﺪار ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻤﻰ از روﻏﻦ ﻣﻼك ﻗﻀﺎوت و ارزﻳﺎﺑﻰ ﻛﻞ روﻏﻦ توربین است؛ ﻟﺬا نمونه روﻏﻨﻰ ﻛﻪ ﺑﺮاى آزﻣﺎﻳشگاه ارسال ﻣﻰﺷﻮد‌، باید ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه واﻗﻌﻰ ﻛﻞ ﺳﻴﺴﺘﻢ روغن‌کاری توربین ﺑﺎﺷﺪ. این فصل از کتاب با هدف ﺑﻪ د‌ﺳﺖ آورد‌ن ﭼﻨﻴﻦ نمونه‌ای نوشته شده است.

ظرف نمونه‌گیری روغن

تمیزی ظرف نمونه‌گیری روغن

ظرف نمونه‌گیری تأثیر بسیار زیاد‌ی بر صحت جواب آزمایش روغن دارد؛ به همین علت شرایط ظرف از سه منظر تمیزی، جنس و شفاف بودن بررسی می‌شود. تمیز بودن ظرف سمپل گیری روغن در آنالیز روغن اهیمت ویژه ای دارد. استاندارد ISO 3722 درمورد سطح تمیزی ظروف نمونه گیری اظهار نظر کرده است. مطابق این استاندارد و همانطوری که در شکل زیر مشاهده میکنید، ظرف نمونه گیری با توجه به تعداد ذرات بزرگتر از 10micron در هر میلی لیتر حجم ظرف به سه دسته، تمیز، خیلی تمیز و فوق العاده تمیز تقسیم بندی میشوند.

همچنین فروشنده های مختلفی در دنیا وجود دارن که ظرف نمونه گیری را با حجم ها و اندازه های مختلف به فروش میرسانند.

استاند‌ارد 8112  ASTM Dبا هدف استاندارد سازی فرایند نمونه‌گیری روغن در توربین‌های گازی و بخار تدوین شده است. براساس این استاندارد، ظرف نمونه‌گیری مطابق با استاند‌ارد‌ 4406 ISO باید از سطح تمیزی 9/7/4 برخوردار باشد. همچنین ظرف نمونه‌گیری باید به صورت د‌ر بسته، خریداری و د‌ر محیطی تمیز و عاری از گرد‌ و خاک انبارد‌اری شود‌.

جنس ظرف نمونه‌گیری روغن

ظروف نمونه‌گیری روغن معمولا از پلی اتیلن ترفتالاتPET که پلاستیک شفاف است، ساخته می‌شوند.  درصورتی‌که حجم نمونه روغن زیاد باشد، می‌توان از ظروف با جنس پلی اتیلن سنگین HDPE و پلی پروپیلن PP استفاده کرد. شایان ذکر است که بطری‌های HDPE کدر است و در برابر نفوذ اشعه UV مقاومت خوبی از خود نشان میدهد‌. از آنجایی که برخی از آزمایش‌های روغن مانند وارنیش به شد‌ت تحت تأثیر اشعه فرابنفش است و د‌ر اثر تابش نور خورشید‌ به نمونه روغن، جواب آزمایش د‌چار خطا می‌شود، استفاده از بطری‌های HDPE برای آزمایش وارنیش توصیه میگردد. اما روی دیگر سکه این است که HDPE با برخی از انواع روغن می‌تواند واکنش‌دهد. همچنین به دلیل کدر بودن بطری‌های HDPE، در زمان نمونه‌گیری روغن نمی‌توان رنگ روغن را به راحتی مشاهده نمود‌. مواقعی که دمای روغن توربین از C95°  بیشتر باشد (به عنوان مثال در توربین‌های صنعت هوایی) نمیتوان از PET استفاده نمود زیرا شوک حرارتی باعث آزاد شدن کامپاندهایی مانند ایزوپروپان ازPET  میگردد و خواص شیمیایی نمونه روغن ممکن است دستخوش تغییر قرارگیرد. لذا در این شرایط استفاده از ظرف نمونه‌گیری از شیشه بوروسیلیکات پیشنهاد شده است. آزمایشگاه‌های روغن معمولا فروشنده ظروف و سایر تجهیزات نمونه‌گیری روغن هستند.

محل نمونه‌گیری روغن 

محل نمونه گیری روغن به اطلاعاتی که میخواهید بستگی دارد. نمونه روغن توربین گازی در واقع حامل اطلاعات ارزشمند درباره وضعیت روانکار و وضعیت داخلی ماشین به حساب می‌آید.

اگر مقدار عناصر فرسایشی و فلزی روغن نگرانی اصلی شما باشد، باید از خط برگشت یاتاقان ها نمونه گیری کنید. ولی اگه مقدار آلودگی های سیستم روغن کاری، مهمترین نگرانی شماست، باید نمونه گیری از قبل و بعد از فیلتر انجام شود. در حالت کلی نمونه گیری قبل از فیلتر معمولتر می باشد.

• ولو در زانویی لوله ها

• محل عبور روغن بعد از تجهیزات

• محل عبور روغن قبل از فیلتر

• لوله برگشت روغن توربین به مخزن ذخیره روغن

به هیچ عنوان نباید از محل تخلیه مخزن (Drain) سمپل گیری روغن انجام دهید.  تنها در صورتی مجاز به این کار هستید که محل تخلیه مخزن، مجهز به Pilot tube باشد. در تصویر زیر  مخزن ذخیره روغن مجهز به Pilot tube نشان داده شده است.

محل نمونه‌گیری روغن توربین

استاند‌ارد 8112 ASTM D، خط برگشت روغن از تجهیزات توربین به تانک روغن را به عنوان اصلی‌ترین محل نمونه گیری  نامگذاری کرده و نمونه روغن اخذشده از این مسیر را نماینده کل روغن توربین درنظر گرفته است. نمونه‌گیری روغن د‌ر پایین د‌ست یاتاقان، در تشخیص سایش‌ها د‌ر مراحل اولیه شروع خرابی نقش مهمی دارد. استاند‌ارد 8112 ASTM D در مواردی که مشکلات ویبره و یا افزایش دما در یکی از یاتاقان‌های توربین مشاهده شود، نمونه‌گیری از مسیرهای خروجی روغن از یاتاقان و ورود روغن به همان یاتاقان (که به ترتیب دومین محل نمونه گیری  و سومین محل نمونه گیری  می‌شوند) را پیشنهاد می‌دهد.

همانطور که در تصاویر زیر مشاهده می‌کنید، این استاندارد انجام نمونه‌گیری از مخزن را به‌عنوان محل نمونه‌گیری سطح دوم معرفی کرده است. بزرگ ‌بود‌ن حجم مخزن روغن توربین باعث می‌شود‌ که تراکم ذرات حاصل از فرسایش د‌ر مخزن کاهش یابد؛ به همین علت، اگر از مخزن نمونه‌گیری کنید، ظرف نمونه‌گیری حاوی اطلاعات رقیق شده از روغن بوده و نماینده تمام عیار روغن توربین محسوب نمی‌شود.

با آنالیز عنصری روغن بیشتر آشنا شوید.

ولو نمونه‌گیری روغن

نمونه‌گیری روغن از توربین باید‌ از محل ثابتی انجام‌شود. بد‌ین منظور پیشنهاد‌ می‌شود‌ ولو نمونه‌گیری با برچسب‌  علامت‌گذاری و متمایز گردد. لازم به ذکر است که ولو نمونه‌گیری باید در برابر خوردگی از مقاومت بالایی برخوردار باشد و به همین علت طبق استاند‌ارد 6439 ASTM D لازم است این ولو مقاومت به زنگ‌زدگی بالاتر از 400 ساعت را پاس نماید. بنابراین بهتر است ولو نمونه‌گیری از فولاد ضدزنگ با جنس AISI 316L ساخت شده باشد. د‌ر زانویی‌ها جریان روغن کاملاً مغشوش است و به همین علت نمونه روغن گرفته‌شد‌ه از این ناحیه، نمایند‌ه تمام روغن توربین می‌باشد‌. لذا پیشنهاد می‌شود ولو نمونه‌گیری در  این ناحیه نصب‌گردد.

زمان نمونه‌گیری روغن توربین

زمانی که توربین درحال کار است باید نسبت به نمونه‌گیری از روغن، اقدام شود. شایان ذکر است، توربین‌ها بعد از خاموش‌شدن در وضعیت ترنینگیر قرار می¬گیرند و سیستم روانکاری آنها هنوز روشن است، اما نمونه‌گیری در زمان ترنینگیر بودن توربین نادرست می‌باشد. علت آن است که دمای روغن در زمان ترنینگیر کاهش ‌یافته و از دمای واقعی روغن توربین کمتر شده است. این مسئله تغییر برخی از پارامترهای آزمایش روغن مانند وارنیش روغن را باعث می‌شود. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﺎ آﻧﺠﺎییﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ، ﺳﻌﻰ ﺷﻮد‌ زﻣﺎﻧﻰ ﻛﻪ توربین د‌ر حال بهره‌برداری در حالت بار پایه اﺳﺖ، نمونه‌گیری اﻧﺠﺎم ﺷﻮد.

در مواردی که نمونه‌گیری روغن توربین مستلزم خاموش شدن توربین است، باید عملیات نمونه‌گیری ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻌﺪ از ﺧﺎﻣﻮش ﻛﺮد‌ن توربین انجام شود. همچنین نمونه‌گیری بلافاصله بعد از استارت توربین نادرست بوده و باید حداقل 20 دقیقه از روشن ‌شدن توربین گذشته باشد.

روش نمونه‌گیری روغن توربین

در گام نخست محل نمونه‌گیری و اطراف آن باید تمیز باشد و در غیر این ‌صورت باید با پارچه تمیز و خشک کاملا تمیزکاری‌ شود. استفاده از حلال‌های شیمیایی برای تمیزکاری محل نمونه‌گیری غیر مجاز می‌باشد. پس از اطمینان از تمیز بودن ولو نمونه‌گیری، آن را کاملا بازکرده و اجازه دهید تا روغن از ولو خارج  و مجرای نمونه‌گیری از آلودگی‌های احتمالی پاک‌گردد. بر اساس استاند‌ارد 6439 ASTM D قبل از شروع نمونه‌گیری، حداقل mL500 از روغن توربین یا پنج برابر حجم روغن محبوس در مسیر نمونه‌گیری (هرکدام حجم بیشتری دارد) باید تخلیه شود.

سپس ظرف نمونه‌گیری را با مقداری روغن توربین شسته شده و آن را تخلیه نمایید. در پایان ظرف را به مقدار لازم از روغن توربین پرکرده و در آن را محکم ببندید. پیشنهاد می‌شود یک نفر ثابت، نمونه‌گیری روغن را انجام دهد. در پایان برچسب حاوی اطلاعات نمونه روغن را به ظرف نمونه‌گیری متصل کرده و نمونه در اسرع وقت به آزمایشگاه ارسال کنید. از این منظر پیشنهاد می‌شود که نمونه‌گیری در روز شنبه انجام‌شود تا نمونه روغن در حداقل زمان ممکن و بدون تاخیر روزهای تعطیلی هفته به آزمایشگاه ارسال گردد.

نکات ضروری در زمان انجام نمونه‌گیری روغن توربین

در زمان نمونه‌گیری رعایت نکات زیر ضروری می‌باشد.

کامل  بازبودن ولو نمونه گیری در تمام مراحل

لازم است که نمونه‌گیری روغن بدون ایجاد تغییر در وضعیت باز بودن ولو نمونه‌گیری انجام شود. بنابراین پس از فلاشینگ مسیر نمونه‌گیری، بلافاصله ظرف نمونه‌گیری را از روغن پر نمایید. درصورتی که در هر یک مراحل نمونه‌گیری وضعیت ولو را تغییر دهید، ممکن است در نتایج آزمایش روغن، بویژه شمارش ذرات و  آزمایش فلزات فرسایشی، خطا ایجاد شود.

حجم نمونه

حجم نمونه به پرامترهای آزمایش درخواستی شما از آزمایشگاه بستگی دارد. پیشنهاد میکنم قبل از انجام نمونه گیری در مورد حجم نمونه با آزمایشگاهی که قرار است نمونه را به آن ارسال کنید، مشورت نمایید. به عنوان مثال آزمایشگاه TESTOILبرای آنالیزهای مختلف روغن توربین، مقدار نمونه را به این صورت پیشنهاد کرده است.

با آزمایشگاه های مرجع آنالیز روغن بیشتر آشنا شوید.

ظروف نمونه گیری روغن تا کجا پر شود؟

ظرف نمونه‌گیری با توجه به میزان ویسکوزیته روغن، پُر می‌شود. رعایت این نکته به این علت است که د‌ر آزمایشگاه با تکان د‌اد‌ن ظرف نمونه‌گیری، وضعیت نمونه روغن با وضعیت روغن توربین همانند‌ شود‌. مقدار فضای خالی بالای ظرف نمونه روغن در تصویر زیر نشان داده شده است.

اطلاعات همراه نمونه روغن شامل چه موارد‌ی است؟

ارائه اطلاعات کامل از روغن به همراه نمونه ارسالی به آزمایشگاه ضروری می‌باشد‌. د‌ر مورد‌ روغن توربین لازم است که نوع روغن، ساعت کارکرد‌ توربین و روغن آن، دمای تانک روغن درست در لحظه انجام نمونه‌گیری، مقد‌ار سرریز روغن و تاریخ سرریز را به همراه نمونه روغن به آزمایشگاه ارسال شود‌. این قضیه امکان ارزیابی د‌قیق نتایج را برای آزمایشگاه میسر می‌سازد‌. به همین منظور، برچسبی مطابق تصویر زیر تهیه و به ظرف نمونه‌گیری توربین متصل نمایید.

پس از دریافت نتایج آنالیز روغن از آزمایشگاه، اطلاعات آنالیز روغن باید به صورت مستندات نگهداری شود و بهتر است، نمودار تغییرات برای پارامترهای مهم روغن به صورت گراف ترسیم گردد. حال می‌توانید با درنظرگرفتن روغن اضافه شده (مقدار سرریز روغن یا تعویض روغن)، قطعاتی که به تازگی تعویض شده‌اند و همچنین آخرین بازدید چشمی انجام‌شده از سیستم روانکاری توربین، نتایج آنالیز روغن را تفسیر کنید.

در تفسیر نتایج روغن تنها به هشدارهای آزمایشگاه در گزارش آنالیز روغن اکتفا نکنید زیرا نرم افزارهای مورد استفاده در آزمایشگاه های روغن فقط  مقادیر غیر مجاز پارامترهای مورد آزمایش را به خوبی شناسایی میکنند. به همین علت، نباید نتایج به ظاهر طبیعی را نادیده بگیرد و لذا با تحلیل‌کردن روند تغییرات در نتایج آزمایش و مقایسه آنها با نتیجه‌های قبلی و بویژه اولین آنالیز روغن توربین، علت تغییرات احتمالی آنها را شناسایی نمایید.

شایان ذکر است که اقدام اصلاحی نباید فقط براساس نتایج آنالیز روغن انجام شود چه بسا نمونه‌گیری روغن صحیح نبوده و یا آزمایشگاه در انجام آزمایش مرتکب اشتباه شده‌ باشد. بنابراین قبل از هر اقدام عملی به منظور اطمینان از صحت نتایج، برای بار دوم از روغن توربین نمونه‌گیری کرده و به آزمایشگاه ارسال کنید. نتیجه دومین آزمایش ملاک تصمیم‌گیری خواهد بود.