آناليز عنصري روغن همه داستان روغن توريبن را بازگو نميکند. به عبارت دیگر، آنالیز عنصری نه تنها نسبت به شناسایی ذرات درشت ناتوان است بلکه نمیتواند مشکلات روغن توربین را از یکدیگر تفکیک نماید. به عنوان مثال، آنالیز عنصری برای مشکل سایش و مشکل خوردگی میتواند نتایج یکسانی داشته باشد. به همين علت لازم است آزمايشهاي تکميلي ديگري بر روي روغن انجام شود. يکي از سادهترين آزمونهاي شناسايي ذرات روغن، آزمايش شاخص فرسايش ذرات آهني يا PQ ميباشد.
اين روش براي تشخيص و اندازهگيري ذرات فرسايشي با خاصيت آهنربائي (آهني آزاد) در روغنها ابداعشده و ﺣﻀﻮر ذرات آﻫﻨﻰ درشت و در محدوده μm5 تا μm1000 را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻰ ﻧﺸﺎن ﻣﻰدﻫﺪ.
PQ عددی بدون بعد و شاخصي از ذرات درشت آهني موجود در روغن بوده هرچقدر بزرگتر باشد، فرسايش آهني تجهيزات سيستم روانکاري شديدتر اتفاق افتاده است.
مشاهده روند تغييرات PQ شکل خوبي از وضعيت سايش قطعات توربين در اختيار کاربران توربین قرار ميدهد. با توجه به سادگي انجام تست، پيشنهاد ميشود با خريد دستگاه اين آزمايش، در نيروگاه و به صورت هفتگي آزمایش PQ انجام شود. تغييرات بيشتر از 10% در PQ از شروع سايش در تجهيزات سيستم روانکاري توربين خبر ميدهد.
شاخص TDPQ
علاوه بر مشاهده روند تغييرات PQ در زمانهاي مختلف، تحليل تغيير اين عدد در يک نمونه روغن توربين نيز سودمند است. بدين منظور ابتدا ظرف نمونه روغن در دستگاه اندازهگيري PQ قرار داده شده و اولين آزمايش PQ روي روغن انجام ميشود. سپس از همان نمونه روغن موجود در دستگاه، مجدداً آزمايش PQ گرفته ميشود. اين عمل بين چهار الي ده مرتبه روي نمونه روغن انجام شده در پايان اختلاف حداکثر مقادير PQ از حداقل آن به تعداد دفعات انجام آزمايش تقسيم و با عددي به نام TDPQ گزارش ميشود.
تحليل شاخص TDPQ
تحليل شاخص TDPQرا با يک مثال شرح ميدهيم. فرض کنيد از سه نمونه روغن به نامهاي Sample1، Sample2 و Sample3 آزمايش PQ گرفته ميشود. همانطوري که در شکل زیر مشاهده ميکنيد، از ميان اين سه نمونه روغن، شاخص TDPQ در Sample1 بزرگترين مقدار را به خود اختصاص داده است. اين پديده تاييدکننده اين است که ذرات ريز آهني در نمونه روغن شماره يک (منحني قرمز رنگ) از ساير نمونههاي روغن بيشتر ميباشد. زيرا ذرات ريز آهني Sample1 ديرتر تهنشين شده و با گذشت زمان و هربار آزمايش PQ، اين ذرات آهني به مرور رسوب کردهاست. به همين علت، مقادير PQ اندازهگيري شده در Sample1 روند افزايشي داشته و در نتيجه اين نمونه روغن TDPQ بزرگتري را به خود اختصاص داده است.
