باید تاکنون متوجه این موضوع شده باشید که آنالیز عنصری روغن همه داستان ذرات روغن توربین را بازگو نمی‌کند؛ به بیان دیگر، آنالیز عنصری نه‌تنها نسبت به شناسایی ذرات درشت ناتوان است بلکه نمی‌تواند مشکلات روغن توربین را از یکدیگر تفکیک نماید. به عنوان مثال، آنالیز عنصری برای مشکل سایش و مشکل خوردگی می‌تواند نتایج یکسانی داشته باشد. به همین علت لازم است آزمایش‌های تکمیلی دیگری روی روغن انجام شود. آزمایش شاخص فرسایش ذرات آهنی (PQ) یکی از ساده‌ترین و سریع‌ترین آزمون‌های شناسایی ذرات با خاصیت آهنربایی (آهنی آزاد) روغن می‌باشد.
این آزمایش ساده در سال 1985 توسط مرکز تریبولوژی سوانسی [Swansea Tribology Centre] ابداع‌گردید و امروزه طبق استاندارد ASTM D 8184 انجام می‌شود. این آزمایش ﺣﻀﻮر ذرات آﻫﻨﻰ را به‌‌خوبی شناسایی می‌کند.
PQ عددی بدون بعد و شاخصی از ذرات درشت آهنی موجود در روغن است و هرچقدر بزرگ‌تر باشد، فرسایش آهنی تجهیزات سیستم روانکاری شدیدتر اتفاق افتاده است. مشاهده روند تغییرات PQ تصویر خوبی از وضعیت سایش تجهیزات مدار روانکاری توربین در اختیار کاربران توربین قرار می‌دهد. بایستی متذکر شویم، تغییرات بیشتر از 10% در مقدار PQ از شروع سایش در تجهیزات سیستم روانکاری توربین خبر می‌دهد.
با وجود مزیت‌های گفته‌شده، آزمایش PQ معایبی نیز دارد. به عنوان مثال در زمان انجام آزمایش، فقط قسمت پایین بطری حاوی نمونه روغن در نتیجه آزمایش اثرگذار است. همچنین نتیجه آزمایش PQ بدون واحد است و شاخص PQ یک عدد بدون بعد می‌باشد.
شاخص TDPQ
علاوه بر مشاهده روند تغییرات PQ در زمان‌های مختلف، تحلیل تغییر این عدد در یک نمونه روغن توربین نیز سودمند است. بدین منظور ابتد‌ا ظرف نمونه روغن در د‌ستگاه اند‌ازه‌گیری PQ قرار داده شده و اولین آزمایش PQ روی روغن انجام می‌شود. سپس از همان نمونه روغن موجود در د‌ستگاه، مجد‌داً آزمایش PQ گرفته می‌شود. این عمل بین چهار الی ده مرتبه انجام می‌شود در پایان اختلاف حداکثر مقادیر PQ از حداقل آن به تعداد دفعات انجام آزمایش تقسیم و با عددی به نام TDPQ گزارش می‌گردد.
تحليل شاخص TDPQ
تحلیل شاخص TDPQ را با یک مثال شرح میدهیم. فرض کنید از سه نمونه روغن به نام‌های Sample 1، Sample 2 و Sample 3 آزمایش PQ گرفته می‌شود. همان‌طوری که در شکل زیر مشاهده می‌کنید، از میان این سه نمونه روغن، شاخص TDPQ در Sample 1 بزرگ‌ترین مقدار را به خود اختصاص داده است. این پد‌ید‌ه تأیید‌کنند‌ه این است که تعداد ذرات «ریز» آهنی در نمونه روغن شماره یک (منحنی قرمزرنگ) از سایر نمونه‌های روغن بیشتر می‌باشد؛ زیرا ذرات ریز آهنی Sample 1 دیرتر ته‌نشین شده‌اند و با گذشت زمان و هر بار آزمایش PQ، این ذرات آهنی به‌مرور رسوب کرده‌اند. به همین علت، مقادیر PQ اند‌ازه‌گیری شده در Sample 1 روند افزایشی دارد و درنتیجه این نمونه روغن TDPQ بزرگ‌تری را به خود اختصاص داده است.
